Joga i ajurweda – dwie ścieżki ku harmonii

Joga i ajurweda to dwa starożytne systemy filozoficzne i zdrowotne wywodzące się z Indii, które ściśle się ze sobą łączą. Obie tradycje mają wspólne korzenie w Wedach – świętych pismach hinduizmu, a ich celem jest osiągnięcie pełni zdrowia, wewnętrznej równowagi oraz duchowego rozwoju. Podczas gdy ajurweda koncentruje się na zdrowiu fizycznym i psychicznym poprzez dietę, styl życia i terapie naturalne, joga oferuje praktyki prowadzące do samorealizacji i wyzwolenia. Ich wzajemne przenikanie sprawia, że wspólnie stanowią holistyczny system dbania o ciało, umysł i duszę.

Wspólne korzenie w Wedach

Zarówno joga, jak i ajurweda wywodzą się z Wed, w szczególności z „Rigwedy” i „Atharwawedy”. W tekstach tych znajdują się pierwsze wzmianki o zasadach zdrowia, medycynie naturalnej oraz technikach medytacyjnych. Kluczowe koncepcje ajurwedy, takie jak teoria tridoszy (vata, pitta, kapha) oraz joga z jej ośmiostopniową ścieżką (ashtanga) opisaną w „Jogasutrach” Patańdżalego, wywodzą się z tej samej duchowej tradycji. W klasycznych tekstach ajurwedy, takich jak „Charaka Samhita” i „Sushruta Samhita”, zaleca się praktykę jogi jako narzędzie do utrzymania zdrowia i równowagi energetycznej. Patańdżali w „Jogasutrach” podkreśla natomiast znaczenie oczyszczania ciała i umysłu, co łączy się z ajurwedyjskimi metodami detoksykacji, takimi jak sezonowe oczyszczanie poprzez dietę i masaże.

W Charaka Samhita – jednym z najważniejszych tekstów ajurwedyjskich – czytamy:

Zdrowie to równowaga dosz, ognia trawiennego (agni), tkanek ciała (dhatu) i produktów przemiany materii (mala), połączona ze spokojem umysłu, zmysłów i ducha.
(Charaka Samhita, Sutrasthana 9.4)

Tym samym zdrowie to nie tylko brak choroby, ale pełnia życia w harmonii – co stanowi idealne przygotowanie do praktyki jogi.

Joga a ajurwedyjska teoria trzech dosz

Ajurweda zakłada, że ciało i umysł są zdominowane przez trzy dosze – vata, pitta i kapha. Każda z nich wpływa na naszą konstytucję oraz sposób reagowania na otoczenie. Joga, poprzez odpowiedni dobór asan, pranajamy i medytacji, może pomagać w równoważeniu dosz. Vata (powietrze i eter) – Osoby o przewadze tej doszy mogą mieć skłonność do niestabilności i niepokoju. Zalecane są dla nich spokojne, uziemiające praktyki, takie jak Hatha Joga, długie przytrzymywanie pozycji oraz pranajama z wydłużonym wydechem. Pitta (ogień i woda) – Dominacja pitty wiąże się z intensywnością i silnymi emocjami. Chłodzące praktyki, takie jak łagodne vinyasy, medytacja i pranajama (np. sitali), pomagają w harmonizacji tej energii. Kapha (ziemia i woda) – Kapha charakteryzuje się ciężkością i powolnością. Dynamizujące sekwencje jogi, takie jak Ashtanga Vinyasa, oraz intensywniejsza pranajama (np. bhastrika) wspomagają równowagę tej doszy.

Sankhja – wspólna filozofia, wspólna wizja

Filozofia sankhji (Sāṅkhya) przedstawia dualistyczną strukturę rzeczywistości: Purusza (czysta świadomość) i Prakriti (pierwotna materia). Z połączenia tych dwóch zasad wyłania się cały świat przejawiony – umysł, zmysły, ciało oraz zjawiska psychiczne i fizyczne. Dla ajurwedy i jogi to właśnie rozpoznanie tej różnicy stanowi klucz do zdrowia i oświecenia. Ajurweda wspiera życie w harmonii z Prakriti – indywidualną naturą ciała i umysłu, podczas gdy joga prowadzi do poznania Puruszy – naszej prawdziwej, niezmiennej tożsamości.

Współczesna integracja

Dziś wielu nauczycieli – jak Dr. Vasant Lad, Dr. David Frawley, Deepak Chopra czy Dr. Robert Svoboda – propaguje połączenie jogi i ajurwedy jako ścieżki do świadomego życia. Ich prace pokazują, że to nie tylko możliwe, ale wręcz konieczne, by w pełni korzystać z mądrości tych tradycji.

David Frawley pisze:

Ajurweda jest matką medycyny, joga jest matką duchowości. Razem tworzą kompletną wiedzę o życiu i samorealizacji.
(Yoga & Ayurveda: Self-Healing and Self-Realization, 1999)

Ajurweda w codziennej praktyce jogi

Ajurweda dostarcza wiedzy, jak wspierać praktykę jogi poprzez dietę i rytm dnia. Koncepcja „dinacharya” – codziennej rutyny zgodnej z cyklem natury – podkreśla znaczenie porannej praktyki jogi, medytacji oraz świadomego odżywiania. Na przykład, jogini często stosują ajurwedyjskie sposoby oczyszczania, takie jak neti (płukanie nosa) czy tongue scraping (oczyszczanie języka), aby poprawić przepływ prany (energii życiowej) i zwiększyć koncentrację podczas praktyki. Sama korzystam z wiedzy ajurwedyjskiej we własnej praktyce jogi. Zanim usiądę do praktyki medytacyjnej, zanim stanę na macie, pytam: jak się dziś czuję? Jakie są moje potrzeby? To pytania, które nauczyła mnie zadawać ajurweda. Dzięki niej rozumiem, że moja konstytucja, pora roku, pora dnia – wszystko to ma znaczenie. Kiedy akceptuję siebie taką, jaka jestem w danej chwili, i dbam o ciało z czułością – joga staje się nie wysiłkiem, a naturalnym ruchem życia.

Ajurweda to sztuka życia. Joga to sztuka istnienia

Joga i ajurweda to dwie komplementarne ścieżki prowadzące do harmonii ciała, umysłu i ducha. Ajurweda pomaga w dostosowaniu praktyki jogi do indywidualnej konstytucji, a joga wzmacnia efekty terapii ajurwedyjskich, pomagając w osiągnięciu głębokiego zdrowia i wewnętrznego spokoju. Razem tworzą system, który od tysięcy lat wspiera ludzi w dążeniu do długowieczności, równowagi i duchowego rozwoju. To dwie rzeki wypływające z jednego źródła. Filozofia sankhji, która je łączy, pozwala dostrzec ich wspólny cel: życie w zgodzie z naturą i świadomością, której jesteśmy wyrazem. W świecie, który coraz bardziej oddziela ciało od ducha, joga i ajurweda przypominają, że prawdziwe uzdrowienie i przebudzenie przychodzą razem – kiedy żyjemy w harmonii ze sobą, z naturą i z uniwersalnym rytmem życia. Współczesny świat często rozdziela to, co w tradycji było jednym: leczenie i duchowość, ciało i duszę. Dla mnie – i dla wielu praktykujących na całym świecie – joga i ajurweda to powrót do całości. Do życia, które nie jest ani tylko duchowe, ani tylko fizyczne – ale pełne, obecne, świadome. Ajurweda jest sztuką dobrego życia. Joga prowadzi nas do poznania istnienia.