fot. Anna Shvets

Jak lato wpływa na doshe? Część I – Vata

Istotnym elementem Ajurwedy jest sezonowość oraz zmiany związane z porami roku określane jako „Ritucharya”. Wpływają one na nasze zdrowie i samopoczucie, jednak nie na każdą z nas w tym samym stopniu i w tym samym zakresie. Każda z ajurwedyjskich dosh – Vata, Pitta i Kapha odczuwa tę cykliczną zmienność w nieco inny sposób.

Cykl artykułów o tym, jak lato wpływa na poszczególne doshe, rozpoczniemy od wyjaśnienia pojęcia dosh i przyjrzenia się ich królowej, czyli Vacie. Omówimy, jak osoby z dominującą doshą Vata odczuwają lato na poziomie ciała i umysłu. Zastanowimy się również, co Vacie szkodzi i jakie praktyki mogą jej pomóc w utrzymaniu równowagi i dobrego samopoczucia.

Czym są doshe?

Vata, Pitta i Kapha to trzy fundamentalne energie biologiczne odpowiedzialne za procesy fizjologiczne i psychiczne zachodzące w ciele. Konstytucja psychofizyczna każdej osoby składa się z tych trzech dosh, jednak każdy ma je w innej proporcji, co czyni nas wyjątkowymi.

Vata to duet eteru i powietrza. Pitta łączy w sobie przeciwstawne żywioły ognia i wody. Kapha natomiast reprezentuje wodę i ziemię. Pierwsza z nich odpowiada za ruch, druga za przemiany, trzecia za strukturę. Równowaga między nimi jest kluczem do utrzymania zdrowia, brak równowagi oznacza zaś różnego rodzaju dolegliwości.

Jak lato wpływa na Vatę?

Dosha Vata będąca kombinacją elementów powietrza i eteru jest lekka, sucha i ruchliwa jak letni wiatr. Wpływ letnich warunków może wzmocnić te cechy, prowadząc do dyskomfortu i zaburzeń równowagi. Mówimy wtedy o tzw. wzroście Vaty lub wytrąceniu Vaty z równowagi.

Co to oznacza? Np. to, że wysokie letnie temperatury mogą wzmagać suchość i tak już suchej skóry Vaty, prowadząc nie tylko do jej przesuszenia (i pogłębienia zmarszczek), ale nawet do odwodnienia. Choć to przede wszystkim w okresie jesieni dominują cechy przypisywane Vacie, lato jest czasem, w którym osoby z podwyższoną doshą Vata również mogą doświadczać niepokoju, nerwowości i drażliwości. W konsekwencji mogą pojawić się u nich również problemy z koncentracją i zasypianiem.

Jak Vata może sobie radzić z letnimi dolegliwościami?

Ajurweda jako holistyczna nauka o życiu dostarcza narzędzi, które pomogą osobie z przewagą doshy Vata przejść przez lato w sposób wspierający jej unikalne potrzeby zdrowotne. Te narzędzia to m.in.:

• Płyny: Vata to dosha, która powinna pić najwięcej, ponieważ jest najbardziej sucha ze wszystkich dosh. Niestety, nieregularna z natury bardzo często o uzupełnianiu płynów po prostu zapomina. Szczęście w nieszczęściu upał przypomina jej, że powinna sięgnąć po szklankę wody. Popijanie przez cały dzień wody w temperaturze pokojowej lub lekko ciepłej pomoże osobie z dominacją doshy Vata utrzymać równowagę, zapobiegając przy tym zbytniemu schłodzeniu organizmu. Vata konstytucyjnie jest już zimna, więc nie potrzebuje się dodatkowo wychładzać. Podczas gdy zimna woda jej nie służy, taka z lodem nie jest w ogóle wskazana, gdyż gasi ogień trawienny, czyli osłabia trawienie, które u Vaty bywa i tak już mocno kapryśne.

Jeżeli jednak w upalny dzień Vata poczuje, że jest jej za gorąco, może sięgnąć po wodę w temperaturze pokojowej z miętą, która zadziała chłodząco i orzeźwiająco. Pysznym drinkiem będzie też woda z miodem i cytryną, która ją nawilży i dostarczy elektrolitów.

• Dieta: Dieta Vaty w okresie letnim nie powinna w zasadzie odbiegać od diety stosowanej w innych porach roku. Nadal ważna jest regularność spożywania posiłków, jedzenie ciepłe, gotowane, płynne lub półpłynne z dodatkiem dobrej jakości tłuszczów, np. ghee.

Jako że lato to ciepła pora roku, z nadmiarem zbyt ciepłego jedzenie nie ma też co przesadzać, bo nawet osobie o dominującej konstytucji wiatru i eteru w końcu zrobi się gorąco. Bywa jednak i tak, że nawet chłodna z natury Vata latem też potrzebuje się trochę ochłodzić i orzeźwić. A obfitość surowych, soczystych owoców i warzyw bardzo kusi. Grzechem byłoby sobie ich odmawiać. Oczywiście Vata może sobie na nie pozwolić, tłumacząc ich spożywanie zasadą sezonowości, dużą ilością wody, którą w sobie zawierają, mnóstwem witamin i mikroelementów, które tak naprawdę powinny być podstawą diety każdej z nas niezależnie od konstytucji, jaką posiadamy.

Pamiętać jednak powinna, że latem Agni, czyli ogień trawienny u każdej doshy jest słabszy niż np. w zimie. Vata ze swoim skłonnym do nieregularności układem trawiennym nie powinna więc przesadzać z ilością surowizny, która trawi się trudniej niż chociażby gotowane jedzenie.Ważne, by obserwowała swoje reakcje na surowe, które jedzone w nadmiarze może powodować wzdęcia, zaparcia, zwiększone uczucie zimna w ciele, wzmożony niepokój, czy nerwowość. Dla wspomagania trawienia i metabolizmu warto stosować przyprawy: imbir, cynamon, kardamon, koper włoski, kolendrę i bazylię, pamiętając jednocześnie, żeby nie przesadzać z ich ilością, ponieważ wszystkie z wyjątkiem kolendry, która ma naturę chłodzącą, są rozgrzewające.

Regularność pomoże Vacie w utrzymaniu stabilności, tłuszcze ją nawilżą, zapobiegną zaparciom (dość typowym dla osoby z dominującą konstytucją Vata) i odżywią tkanki, sezonowa surowizna w odpowiednich ilościach urozmaici dietę, a pełne ziarna uziemią. Pokarmy takie jak chipsy, krakersy, wafle ryżowe, chleb mają naturę taką jak Vata – są suche. Jedzone zbyt często jeszcze bardziej wysuszą Vatę, dlatego warto ich unikać niezależnie od pory roku.

• Pranajama: W uspokojeniu i zrównoważeniu układu nerwowego niespokojnej Vaty pomoże pranajama o nazwie Nadi Shodana. Pomocna w wyciszeniu umysłu i redukcji stresu będzie też praktyka Bhramari, czyli oddech brzęczącej pszczoły.
• Dodatkowe praktyki: Domowa abhyanga, czyli automasaż olejem sezamowym nawilży odwodnioną skórę i przyniesie Vacie uziemienie i ukojenie. Warto ją praktykować przez cały rok. Latem olej sezamowy można zastąpić migdałowym. Jego nawilżające i odżywcze właściwości pomogą zbalansować suchą i szorstką naturę Vata.

Lato może być okresem pełnym wyzwań dla osoby z dominującą doshą Vata. Może wytrącić tę doshę z równowagi lub jeszcze bardziej ją podnieść, jeżeli już wcześniej ciało i umysł sygnalizowały, że coś jest nie tak. A ciepłe miesiące to tak naprawdę przedsmak tego, co dla Vaty szykuje jesień, najmniej łaskawa z pór roku. Warto więc wdrożyć ajurwedyjskie zalecenia nie tylko dlatego, by przetrwać letnie miesiące w dobrym zdrowiu i harmonii, ale by budować odporność i cieszyć się zdrowiem również w ostatnim kwartale roku. Przestrzegając właściwej diety i dbając o zdrowy styl życia z pewnością będzie to możliwe.

O tym, jak Lato wpływa na Pitę  i Kaphę dowiesz się w części II cyklu poświęconej Picie i części III poświęconej Kaphie.

ajurweda jak rozpoznać swoją doszę vata