Jak ajurweda pomaga w pracy z ludźmi podczas prowadzenia zajęć jogi

Znajomość ajurwedyjskiego podejścia do psychologii pomaga mi w pracy nauczycielki jogi, w kontakcie z drugim człowiekiem na macie i w rozpoznaniu procesu grupowego. Prowadzenie zajęć to subtelne nawiązywanie kontaktu z grupą i z drugim człowiekiem. Często zaczynając pracę nauczyciela, jeśli nie mamy przygotowania psychologicznego i doświadczenia w pracy z ludźmi, działamy intuicyjnie. W najlepszej wierze czerpiąc ze swoich dotychczasowych doświadczeń, gorączkowo uzupełniając wiedzę i popełniając niemało błędów. Początki zazwyczaj bywają trudne i wymagają dużo otwartości, zapału, sympatii dla ludzi i miłości do jogi, jako ciągłego procesu doskonalenia się. Dla mnie ogromnym wsparciem okazała się ajurweda.

Trzy guny czyli stany emocjonalne w psychologii ajurwedyjskiej

W jodze i ajurwedzie mówi się o trzech gunach – czyli stanach emocjonalnych, bądź energetycznych, w których może znajdować się ludzki umysł. Najbardziej pożądanym stanem jest satwa – stan całkowitej równowagi, połączenia serca i umysłu, charakteryzujący się energią świetlistości, lekkości, harmonią i gracją. To stan, do którego dążymy poprzez praktykę jogi i medytacji, a także zrównoważony styl życia, który nie zaburza naszej energii. Satwiczny będzie prawidłowy oddech i wypoczynek, a także świeże, nieprzetworzone, pozbawione ostrych przypraw i używek pożywienie. Kolejna guna to radżas – kojarzony z ruchem, energią, dynamiką i siłą sprawczą. Radżas to ogień, działanie i aktywność. Jest to stan konieczny dla naszego rozwoju, realizacji zadań, podejmowania śmiałych życiowych zmian. Zbyt dużo radżasu to zbyt dużo energii, nierównowaga i nadmierne pobudzenie. Używki, ostre przyprawy, duże ilości mięsa w diecie, czy choćby mocna, głośna muzyka i nadmiar wirtualnych bodźców powodują, że nasz stan emocjonalny można nazwać radżasowym. Trzecim stanem jest tamas – energia zastoju, zmrożenia i bezwładu. Osoby w tamasie to osoby ze stanami depresyjnymi i lękowymi, niezdolne do podejmowania działań, zamknięte w sobie, odcinające się od świata i innych ludzi. Do tamasu prowadzi nieuporządkowany tryb życia, niezdrowa, tłusta i „śmieciowa” dieta, nieświeży pokarm, zaniedbywanie higieny osobistej i życie w bałaganie – fizycznym i mentalnym.

Koncepcja dosz w ajurwedzie

Ajurweda podkreśla naszą jedność ze światem natury. Wszyscy składamy się z pięciu żywiołów. Jesteśmy mikrokosmosami w otaczającym nas makrokosmosie. Nasza ludzka konstytucja jest odbiciem ogólnego porządku świata. Stanowimy skondensowaną wersją tego, co nas otacza. Elementy, z których zbudowany jest wszechświat łączą się w pary i tworzą trzy dosze (vatę, pittę i kaphę) – kombinacje żywiołów, które pełnią w naszym umyśle i ciele określone funkcje. Dosza vata jest połączeniem powietrza i eteru, dosza pitta składa się z żywiołu ognia i wody, a kapha to połączenie ziemi i wody. Każdy z nas ma w sobie wszystkie trzy dosze, które decydują o tym, kim jesteśmy. To stanowi o naszej łączności z przyrodą i innymi ludźmi. Jednocześnie każda istota jest unikalną kombinacją tych dosz (prakriti) – we właściwych tylko jej proporcjach i natężeniu, które świadczy o jej unikalności i wyjątkowości. Jak więc rozpoznać poszczególne dosze na praktyce jogi i jak z nimi pracować?  

Wrażliwa i ufna vata

Osoby z dominującą vatą w satwicznym stanie są otwarte, towarzyskie, kreatywne, ufne, ciekawe świata i ludzi. Są wrażliwe i mają silną intuicję. Potrafią zaufać nauczycielowi i pójść za nim. Rezonuje z nimi duchowy aspekt jogi. Są osobami o delikatnej budowie ciała, lekkimi, „wiotkimi”. Mają drobne kostki i nadgarstki. Ich stopy i dłonie są z reguły chłodne i trudno im się rozgrzać. Zazwyczaj w ich ciele jest pewna dysproporcja, wada postawy. Ich wrażliwym obszarem jest odcinek lędźwiowy. Często narzekają na sztywność i ból w dole pleców, dlatego dużo uważności wymaga praca z nimi podczas wygięć do tyłu i pozycji otwierających klatkę piersiową.  To osoby z dużą sztywnością w ciele, rozgrzewają się dłużej, a ich ciało potrzebuje więcej czasu na osiągnięcie miękkości potrzebnej do wchodzenia w bardziej skomplikowane asany.

Vata wybiera dynamiczne style jogi. Uwielbia płynne przejścia między pozycjami, „vinyasy latające”, łagodne flow i płynne połączenie ruchu z oddechem. Jednak kiedy vaty w ciele i umyśle jest za dużo – wskazane są dla niej pozycje bardzie statyczne, uziemiające i dłuższe pozostawanie w asanach – żeby vata (kwintesencja ruchu i płynności) „nie odleciała”, nie rozproszyła się.

Vata chaotyczna to vata w radżasie: niespokojna, rozbiegana i nieuważna. Jej kreatywność przeradza się w gonitwę myśli, nad którymi traci kontrolę. Fascynuje ją wiele rzeczy, więc będzie próbować różnych stylów jogi i chodzić do wielu nauczycieli, ale nigdzie nie zagrzeje miejsca. Ma słomiany zapał. Dla vaty wskazana jest medytacja w ruchu, stałe powtarzalne sekwencje. Jej rozedrgany umysł z trudem poddaje się metodzie, ale jeśli tylko zaufa i podda się procesowi, powtarzalność stałych sekwencji i kontakt z oddechem będzie dla niej ukojeniem i remedium na jej niepokoje i lęki. Jogini o przewadze tej doszy to osoby barwne, ekspresyjne. Zadają dużo pytań, są ciekawe i entuzjastyczne. Potrzebują wsparcia grupy i dobrze odnajdują się we wspólnocie. Dominującym zmysłem vaty jest słuch. Jest wrażliwa na kojące brzmienie mantr. Jeśli dajemy vacie korekty, róbmy to ostrożnie. Vata jest ufna i oddana, ale łatwo ją zranić. Często szuka winy w sobie i jest wrażliwa na krytykę. Otoczona ciepłem i uważnością rozkwita i bardzo szybko się uczy.

Ambitna i zadaniowa Pitta

Pitta działa zadaniowo i skutecznie realizuje cele. Ma bystry umysł, jest nieprzeciętnie inteligentna. Satwiczna pitta jest w stanie niezmąconego połączenia między umysłem i sercem. Osoby ze zrównoważoną doszą pitta to fantastyczni jogni, łączący na macie siłę skupionego i bystrego umysłu z wrażliwością otwartego serca. Trochę inaczej jest z pittą w radżasowym stanie, kiedy traci połączenie z sercem. Staje się nadmiernie skupiona na realizacji celów. Robi się zacięta, chorobliwie ambitna i krytyczna wobec innych. Potrafi ranić i wie jak znaleźć u kogoś czuły punkt. Na macie doskonale odnajduje się w mocnych i wymagających skupienia i precyzji praktykach. Czasem warto powstrzymać jej rozpędzone ego. Zachęcać ją do większej łagodności, wrażliwości, łączności z sercem i oddechem. Zadaniowa i skupiona na perfekcyjnym wykonywaniu trudnych asan, może zapomnieć o istocie jogi jako procesu pełnego akceptacji, łączącego wszystkie poziomy naszego funkcjonowania w świecie. Zarówno te umysłowe jak i duchowe. Osoby z dominującą pittą mają gorący temperament. Szybko się rozgrzewają (obficie pocą), ich ciała są zwinne i atletyczne. Łatwo nabierają masy mięśniowej. Lubią wyzwania. Dobrze się z nimi pracuje. Są wdzięcznymi uczniami. Chociaż potrafią być bardzo krytyczni wobec nauczyciela. Joga będzie dla pitty najlepszym sposobem na ponowne połączenie wrażliwości serca i siły umysłu. Dla pobudzonej nadmiernie Pitty wskazane są asany otwierające przestrzeń serca i klatki piersiowej.

Elastyczna i wierna Kapha

Osoby, u których dominuje ta dosza w satwicznym stanie są łagodne i opiekuńcze, wierne i oddane. To domatorzy ceniący sobie rodzinne ciepło. Kaphy mają szerokie biodra i okrągłe ramiona. Są grubej kości. Miewają tendencje do nadwagi. Ich ciało jest miękkie i bardzo elastyczne. Pięknie odnajdują się w asanach wymagających giętkości i rozciągnięcia. Lubią  pozostawać długo w pozycji, dlatego warto zachęcać je do płynnego ruchu połączonego z oddechem, aby je rozruszać, uruchomić przepływ energii, udrożnić układ limfatyczny – kapha ma tendencje do gromadzenia wody w organizmie i zastojów limfy. W nadmiernym natężeniu bywa tamasowa – leniwa, gnuśna, niezainteresowana podejmowaniem jakichkolwiek działań. Zazwyczaj wtedy nie przychodzi na zajęcia. Trudno jej wstać z kanapy i niechętnie wydaje pieniądze. Jeśli jednak ktoś przekona ją, żeby wybrała się na jogę, to bardzo szybko stanie się wiernym i oddanym joginem. Tym bardziej, że jej wrodzona elastyczność i wytrzymałość sprawi, że szybko zacznie zauważać postępy w swojej praktyce. Kapha jest wierna i konserwatywna. Przekonana do jednego stylu jogi, będzie mu oddana – tak jak nauczycielowi, któremu zaufa.

Ajurweda pozwala zrozumieć siebie i innych ludzi. Uwrażliwia na różnorodność. Uczy dostrzegać w każdym człowieku jego mocne strony, pozwala zrozumieć i otoczyć wsparciem słabości. Wszyscy mamy w sobie pięć żywiołów. Ważne, by potrafić dostrzec jak w danej chwili się komponują, jak je równoważyć i jak z nich korzystać.

ajurweda Joga praca nauczyciela jogi