Baddha Konasana, fot. Emilia Pławska, emiliaplawska.blogspot.com

Pozycje siedzące w ćwiczeniach hatha-jogi

Pozycje siedzące są bardzo ciekawą grupą asan. Z jednej strony ich wykonanie należy do  podstaw hatha jogi niezbędnych w kursach dla początkujących, z drugiej stanowią klucz do zaawansowanych praktyk jogi. Przyjrzyjmy się zatem ich działaniu.

Omawiając je dobrze jest uczynić to w odniesieniu do poprzedniej grupy pozycji stojących, które opisałem w artykule Jogin mocno stąpa po ziemi…. Przypomnijmy krótko.

• postawa stojąca jest podstawową pozycją aktywności człowieka (przynajmniej tak było do czasu gdy wskutek rozwoju technologi duża część ludzkości nie siadła przed komputerami 🙂 )
• nogi i biodra w asanach stojących są aktywne i stanowią mocną i stabilną podstawę dla wykonania różnych ruchów skłonów, skrętoskłonów itp.

Kiedy siadamy

W tym kontekście możemy rozpatrywać pozycję siedzącą jako kolejną z naturalnych postaw człowieka. Przyjmujemy ja pozostając w miejscu gdy czynności nasze nie wymagają od przemieszczania się. Zwykle robimy to w czasie odpoczynku lub aktywności wymagających zaangażowania świadomości.

W odróżnieniu od pozycji stojących nogi w większości siadów są całkowicie pasywne. Biodra są tylko na tyle aktywne na ile wymaga to utrzymanie pionowo ustawionego tułowia. W pozycjach siedzących stawy skokowe i kolanowe oraz w szczególności biodrowe ustawiane są w skrajnych położeniach możliwych ich ruchów: zgięcia, wyprostu, rotacji i dodatkowo w przypadku bioder odwodzenia i przywodzenia. Przyjrzyjmy się dla przykładu kilku pozycjom:

Dandasana – kij: pozycja wyjściowa do wszystkich innych siadów; stawy skokowe są tu zgięte kolana proste a stawy biodrowe częściowo zgięte.

Vajrasana – piorun: stawy skokowe wyprostowane, kolanowe zgięte a biodrowe.

Vajrasana – bohater: pozycja podobna do Vajrasany; zgięcie stawów kolanowych jest tu większe a w stawach biodrowych pojawia się lekka rotacja do wewnątrz.

Swastikasana – siad skrzyżny: stawy skokowe wyprostowane, kolana częściowo zgięte, w biodrach pojawia się ruch rotacji na zewnątrz.

Upavista konasana – siedzący kat: stawy skokowe zgięte, kolanowe proste, a w biodrach ruch odwodzenia.

W ten sposób można przeanalizować wszystkie siady do czego szczerze zachęcam pamiętając że większości z nich mamy do czynienia z ruchami złożonymi, np.: w Baddha konasana ruch stawu biodrowego jest kombinacją rotacji na zewnątrz i odwodzenia. Taka analiza przeprowadzona na własnym ciele daje joginowi dużo informacji na temat bloków w obszarze bioder.

Konsekwencją napięć w biodrach jest przeciążanie kręgosłupa lędźwiowego podczas wykonywania czynności codziennych. Wykonywanie ruchów bioder w pełnych ich zakresach oraz pełna relaksacja powoduje usuniecie zbędnych napięć w biodrach. To przekłada się z kolei na swobodę ruchu bioder i tym samym na swobodę kręgosłupa.

Dodatkowy ruch w siadach

Podobnie jak w pozycjach stojących również w siadach tułów może wykonać różnorodne ruchy. Jeśli uważnie przyjrzycie się ciału podczas pracy za biurkiem z pewnością je zauważycie W większości pozycji możemy zatem wykonać skłony do przodu, skręty, skrętoskłony, skłony do boku i wygięcia do tyłu. Warianty te pogłębiają zakres ruchów stawów biodrowych oraz poruszają cały kręgosłup.

Aby wyczerpać różnorodność praktyki w pozycjach siedzących należy wspomnieć jeszcze o sekwencji ruchów barków: Namaskarasana, Paścimanamaskarasana, Garudasana, Gomukhasana, Parwatasana, Sekwencja ta doskonale harmonizuje obszar obręczy barkowej i szyi.

Padmasana, fot. Emilia Pławska, emiliaplawska.blogspot.com

Gdy przestaniesz się poruszać

Siad jest naturalną pozycją w której odpoczywamy pozostając zarazem świadomi (w odróżnieniu od pozycji leżącej, która zwykle służy do spania). W pozycji siedzącej przebywamy również wtedy gdy wykonujemy pracę umysłową. Pisanie, czytanie, twórcze rozmowy przykłady można by mnożyć. Możliwość długotrwałego trwania w pozycji nie wymagającej wysiłku i jednocześnie pozwalającej utrzymać pełnię uwagi i skupienia stanowią  właśnie o wyjątkowości siadów. Ta ich cecha sprawia, że to właśnie one doskonale sprawdziły się w przypadku zaawansowanych praktyk jogi, w których jogin pracuje na subtelnych poziomach energii (prany) i zjawisk świadomościowych (citta). Klasycznie techniki pranayamy wykonuje się w pozycjach siedzących. Są to również pozycje w których tradycyjnie wykonuje się medytacje. Gdy przestaniesz się poruszać a twoje ciało będzie odprężone, możesz zacząć obserwować i w pełni doświadczyć swoją świadomość.

Słynna definicja pozycji jogi zawarta w Jogasutrach Patańdżalego spisanych nie później niż 1700 lat temu w czasach, gdy joga ukształtowała się jako wypełni samodzielny system mówi

Asana jest nieruchoma i wygodna (a w oryginale Sthira sukham asanam)

Bez wątpienia owe bezruch i wygodę najłatwiej jest osiągnąć siedząc. Z tej zapewne przyczyny w  traktatach dotyczących praktyk jogi wymieniano głównie pozycje siedzące.

Nie wyklucza to oczywiście ćwiczenia innych pozycji czy też sekwencji dynamicznych, będących doskonałym przygotowaniem ciała do bardziej subtelnej praktyki.

pozycje siedzące siady