Czy każdy stres jest zły?

Stres jako pojęcie w świecie nauki zagościło w latach 30tych XX wieku dzięki licznym badaniom prowadzonym pod kierownictwem dr Hansa Selye. Dr Seyle przez swoje zaangażowanie był wielokrotnie nominowany do Nagrody Nobla i uzyskał nawet przydomek Dr Stres. Ciekawe jest to, że wcześniej słowo „stres” nie funkcjonowało w obecnym znaczeniu, a dr Selye zaczerpnął je z mechaniki. Jako doktor nauk medycznych zauważył, że pacjenci wykazują pewną powtarzająca się u wielu z nich reakcję na działanie bodźców – tzw. stresorów. Stresorem może być bardzo wiele czynników zaczynając od tych najbardziej obciążających jak śmierć bliskiej osoby, rozwód, utrata pracy czy przeprowadzka kończąc na zanieczyszczeniach powietrza, dźwiękach o dużym natężeniu czy zbyt intensywnych zapachach.

Obecnie każdy z nas doświadcza wielu stresujących sytuacji i nie ma co ukrywać, że zawsze będziemy ich doświadczać. Chyba, że zaczniemy prowadzić życie ascety w jakimś bezpiecznym miejscu – chociaż czy nawet wtedy byłoby to możliwe? Dr Stres uważał, że „całkowita wolność od stresu to śmierć, gdyż stres jest obecny w każdym ludzkim działaniu”. Nie chodzi więc o to, aby go nie doświadczać, ale zrozumieć i nauczyć się sobie z nim radzić.

Warto mieć też na uwadze, że nie każdy stres jest zły. W uproszczeniu stres możemy podzielić na dwa rodzaje – eustres i dystres. Eustres powoduje pobudzenie organizmu do działa i wzrost wydajności, dzięki temu jesteśmy bardziej skupieni i skoncentrowani na zadaniu, wzrasta poziom motywacji. Wzrost stresu do odpowiedniego poziomu tj. „dobrego stresu” może wyrwać z marazmu i braku aktywności. Dłuższe działanie bodźca/stresora (np. trudnego zadania w pracy czy kłótni z partnerem) powoduje zmęczenie organizmu i następuje tzw. punkt zwrotny, od którego zależy co nastąpi dalej.

W sytuacji kiedy następuje dalsze działanie stresora lub dołożenie nowych stresorów dochodzi do przeciążenia organizmu, wyczerpania zasobów, większej drażliwości oraz mniejszej koncentracji i znacznego osłabienia motywacji. Dalsze pozostawanie pod wpływem stresora może prowadzić do odczuwania złości czy lęku, a nawet załamania – następuje efekt wypalenia. Możemy to porównać do rozładowania telefonu w najmniej odpowiednim momencie, ponieważ na czas nie podłączyliśmy go do ładowania. Jeśli staramy się nie robić tego z telefonem, dlaczego potrafimy robić to sobie?

Jeśli jednak przestaniemy “na czas” być pod wpływem stresującego bodźca np. pogodzimy się się z partnerem, ukończymy zadanie w pracy lub otrzymamy pomoc w jego wykonaniu, organizm ma możliwość powrócenia do stanu równowagi, czyli homeostazy. Co więcej, pobudzenie, w którym był i które nie przerodziło się w wycieńczenie organizmu może skutkować wzrostem odporności, pod jednym bardzo ważnym warunkiem tj. REGENERACJĄ! Regeneracja jest ogromnie ważna nie tylko dlatego, że przedłużający się stres prowadzić może do wypalenia czy załamania. „Po drodze” stres, zwłaszcza przewlekły, po przekroczeniu granicy, kiedy nie działa już jako eustres a jako dystres osłabia odporność. Skutki odczuwane mogą być somatycznie (czyli w ciele) i stanowić jeden z czynników rozwoju chorób takich jak: astma oskrzelowa, choroby krążenia, reumatoidalne zapalenie stawów, problemy dermatologiczne, cukrzyca, migrena, obniżone libido i wiele innych. Ponadto obciążenie stanowić mogą skutki psychiczne takie jak wahania nastroju, problemy z pamięcią, trudności w utrzymaniu relacji społecznych, osłabienie poczucia własnej wartości czy nawet kompulsywne zachowania prowadzące do ryzyka uzależnień.

Co zatem można zrobić, aby po sytuacji stresowej umieć się zregenerować? Dla jednych będzie to łatwiejsze, a dla innych trudniejsze zadanie dużo zależy od temperamentu, z którym się rodzimy i cech osobowości. Od tego w jakich warunkach przyszło nam dorastać, czego doświadczyliśmy w domu rodzinnym i czego doświadczamy na co dzień. Każdy jednak może znaleźć swój zestaw narzędzi, który pomoże szybciej wrócić do równowagi. Pamiętaj, układ nerwowy dzielony na układ współczulny (walcz i uciekaj) i przywspółczulny (relaksacja, regeneracja) nie może działać jednocześnie w tych dwóch trybach tj. albo walczy albo się relaksuje. Jeśli cały czas “trzymasz gardę” nauka odpuszczania i odpoczynku może zająć trochę czasu, ale warto! Warto uczyć się regeneracji, aby cieszyć się dłuższym, zdrowszym i spokojniejszym życiem.

Zastanów się co ładuje Twoje baterie, tak aby móc sięgnąć po te narzędzia, zanim wyczerpiesz całą swoją energię. Taką podręczną skrzynkę z narzędziami ratującymi w sytuacji stresowej komponujemy przez całe życie. Czy jest już coś co możesz do niej włożyć? Pomysłów może być wiele: joga, medytacja i techniki oddechowe, przytulanie bliskich, relacje oparte na zaufaniu, uczenie się nowych rzeczy, prace manualne, zdrowe jedzenie i odpowiednie nawodnienie, przebywanie wśród przyrody, wysypianie się, uważny spacer. Zamknij na chwilę oczy i zacznij oczyma wyobraźni wkładać do skrzynki kolejne narzędzia, które wyjmiesz w chwili większego stresu, aby zadbać o swój dobrostan.

1. Milka D.; Jachacz- Łopata M.: Wdech- Wydech. Jak dodać otuchy ciału w stresie. Wrocław, 2020
2. Greenberg M.; Mózg odporny na stres. Zapanuj nad emocjonalną reakcją na stres wykorzystując naturalne właściwości mózgu.Poznań, 2019
3. Sapolsky R.M.; Dlaczego zebry nie mają wrzodów? Psychofizjologia stresu. Warszawa, 2012

jak radzić sobie ze stresem joga na stres stres