fot. Emilia Pławska

Relacja nauczyciel–uczeń w praktyce jogi

Przeniesienie na grunt europejski standardów tradycyjnej relacji między nauczycielem a uczniem, obecnej w kulturze Wschodu, jest nierealne. Głownie z powodu dużego stopnia podporządkowania lub też całkowitej utraty autonomii ucznia na rzecz mistrza. Na przykład w tantrycznych praktykach guru-jogi, uczeń wizualizuje swego guru jako w pełni oświeconego nauczyciela uosabiającego absolut. W naszej kulturze takie podejście może nieść za sobą ryzyko nadużyć. Poza tym nauczyciele są na ogół zwykłymi (nieoświeconymi) ludźmi…

W naszym społeczeństwie nauczyciel jogi stał się zawodem, który stanowi źródło utrzymania dla wielu osób. Relacja między uczniem a nauczycielem nie jest już tylko relacją dydaktyczną. Uczeń staje się klientem. Stąd też odczuwam potrzebę stworzenia norm, dzięki którym relacja ta będzie w pełni profesjonalna i służąca ochronie oraz dobru ucznia.

Normy etyczne postulowane w pierwszym członie ośmiostopniowej ścieżki jogi wyłożonej przez Patańdżalego w Jogasutrach (ashtanga yoga – yama) wydają się być wystarczające. Przypomnijmy je:

• niekrzywdzenie (ahimsa)
• prawda (satja)
• niekradzenie (asteja)
• wstrzemięźliwość (brahmaczarja)
• niezachłanność (aparigraha)

Normy te są uniwersalne i funkcjonują w kulturze. W przypadku jogi osadzone są one w kontekście egzotycznej tradycji, co może utrudniać ich akceptację, szczególnie osobom rozpoczynającym swoją przygodę na macie. Nasza kultura jest bardzo relatywistyczna, a poszczególne zasady mogą być interpretowane bardzo dowolnie. Ich zdefiniowanie oraz odniesienie do konkretnych sytuacji życiowych może okazać się korzystne i pomocne dla uczniów.

Dość dobrym rozwiązaniem będzie odniesienie się do standardów powstałych na gruncie psychologii, mówiących o relacji między terapeutą a klientem. Dziedziną zarówno psychologii, jak i jogi jest przecież sfera ducha. Wytyczne takie powstały również w obrębie tradycji jogi rozpowszechnionych na całym świecie. Stowarzyszenia Jogi Iyengara kierują się wytycznymi opracowanymi przez mistrza i jego uczniów zawartymi w „Przewodniku do konstytucji dla stowarzyszeń jogi Iyengara” (Puna 2009)

Poniższe wskazówki zostały opracowane na podstawie kodeksów etycznych organizacji zrzeszających psychoterapeutów i Wytycznych Etycznych dla Nauczycieli Jogi Iyengara:

1. Nauczyciel jogi stara się przyczyniać do dobra uczniów.
2. W swoich działaniach prezentuje uczciwość i szacunek dla godności uczniów, z którymi ma kontakt.
3. Nauczyciel jogi rozumie, że istnieje pewna przewaga nauczyciela wobec ucznia i unika jakiegokolwiek wykorzystywania zaufania i potencjalnej zależności uczniów. Wobec tej przewagi nauczyciel jogi rozpoznaje niebezpieczeństwo podwójnej relacji, która może utrudnić relację nauczyciel – uczeń. Podwójna relacja ma miejsce, gdy zachodzą interakcje między nauczycielem i uczniem poza kontekstem relacji nauczyciel – uczeń. Nauczyciel jogi zachowuje nadzwyczajną czujność, jeśli charakter podwójnej relacji staje się intymny.
4. Nauczyciel jogi nie podejmuje relacji intymnych z uczniami w trakcie treningu jogi.
5. W swojej aktywności nauczyciel szanuje prawo innych osób do posiadania wartości, poglądów i postaw odmiennych od jego własnych.
6. Nauczyciel jogi nie dyskryminuje uczniów z uwagi na wiek, płeć, rasę, narodowość, religię, orientację seksualną, niepełnosprawność, światopogląd, wykształcenie, język czy status społeczno-ekonomiczny.
7. Nauczyciel jogi powinien ograniczyć swoje nauczanie do metod i obszarów, w których nabył odpowiednie kompetencje poprzez szkolenie lub doświadczenie.
8. Nauczyciel jogi jest zobowiązany do zachowania poufności dotyczącej wszystkich informacji, w jakich posiadanie wszedł w związku z prowadzeniem treningu jogi.
9. Metody stosowane przez nauczyciela jogi w treningu jogi wymagają zgody ucznia.
10. W przypadku osoby niepełnoletniej nauczyciel jogi powinien uzyskać jej zgodę, jak również jej przedstawiciela ustawowego lub osoby faktycznie opiekującej się taką osobą, na trening oraz stosowane w nim metody.
11. Nauczyciel jogi nie wykorzystuje finansowo uczniów i innych odbiorców swoich usług.
12. Jeśli uczeń zalega z opłatami za usługę jogi, i nauczyciel jogi zamierza skorzystać z pomocy prawnej w tym zakresie, kancelarii windykacyjnej itp., najpierw informuje o tym zamiarze dłużnika dając mu szansę uiszczenia należności.
13. Nauczyciel jogi nie przyjmuje korzyści finansowych lub osobistych za skierowanie ucznia do innych specjalistów.

Mam nadzieję, że zasady będą szczególnie pomocne uczniom, którzy mają niepodważalne prawo oceniania kompetencji i profesjonalizmu nauczycieli jogi oraz przyczynią się do podnoszenia standardów w nauczaniu jogi.

dobry nauczyciel jogi guru