fot. Thirdman (Pexels)

Ajurweda na problemy ze snem

Bezsenność i trudności z zasypianiem to dość powszechne zjawisko. Problemy te dotyczą wielu osób, jednak ich przyczyny mogą się różnić w zależności od jednostki. To, co zakłóca sen jednej osoby, niekoniecznie jest przyczyną trudności u innej. Ajurweda, starożytna medycyna z Indii, której nauki i podejście sprawdzają się na naszym zachodnim podłożu, różnic tych upatruje nie tylko w stylu życia, ale też w doshy, którą każdy z nas ma. Dosha odzwierciedla nasze indywidualne predyspozycje zdrowotne i to w odniesieniu do niej Ajurweda proponuje konkretne rozwiązania, dostosowane do potrzeb danej osoby.

Kłopoty ze snem u każdej z dosh – Vaty, Pitty i Kaphy – mogą być inne. Jakie? Dowiesz się z artykułu. Nie zostawię Cię jednak z tą informacją. Powiem Ci, jakie (zaskakująco proste i skuteczne) remedia proponuje Ajurweda, by przywrócić równowagę i zdrowy rytm snu.

Dlaczego Vata ma problemy ze snem?

Osoby typu Vata to myśliciele. Myślą przy okazji i bez okazji. Permanentnie. Nawet podczas medytacji trudno im puścić te myśli, potraktować jak cień ptaka przelatujący nad wodą i znikający gdzieś w chmurach. Vata „uczepi” się skrzydeł i będzie razem z tym ptakiem szybować. A wraz z nią milion spraw, które kłębią się w jej głowie. Życiowe rozkminki, moralne dylematy, „pisanie czarnych scenariuszy”, analizowanie, wybieganie myślami w przyszłość, cofanie się do przeszłości, zadawanie pytań: „Czy nakarmiłam psa? Gdzie jest moja mata do jogi? Czy IX Symfonia Beethovena byłaby tak znana, gdyby jej autor napisał ją będąc w pełni zdrowia?” – ot cała Vata.

Głowa Vaty pęcznieje od myśli, a natłok spraw bardzo utrudnia jej zasypianie i spokojny sen w nocy. Nadmiernej aktywności umysłowej mogą towarzyszyć inne objawy, takie jak niepokój czy lęk. Brak rutyny dnia, chaos, wrażliwość na pobudzające bodźce, takie jak dźwięki czy światło, dodatkowo ją rozpraszają i wytrącają z równowagi.

Gdyby tego było mało, osoby o konstytucji Vata często doświadczają dolegliwości związanych z chłodem i suchością, co prowadzi do napięcia mięśniowego, bólu stawów oraz chłodnych stóp, a te fizyczne objawy w konsekwencji również utrudniają zasypianie. Jeżeli do powyższych dolegliwości dopiszemy niewłaściwy sposób odżywiania, wahania nastroju i ogólne zaburzenia emocjonalne oraz częste podróże, lista problemów z jakimi zmaga się osoba o konstytucji Vata jest naprawdę długa.

Jesteś Vatą? Odkryj ajurwedyjskie sekrety na lepszy sen!

Rytuały przed snem: Kolację jadaj 3 godziny przed snem, najlepiej na ciepło w postaci odżywczej i lekkostrawnej zupy, która nie obciąży trawienia. Im mniej stymulantów, tym lepiej, dlatego unikaj picia kawy w godzinach południowych, ogranicz cukier oraz spożywanie napojów alkoholowych, które wpływają na problemy ze snem.

Połóż się w łóżku o 22:00 – najlepiej, by to był wypracowany harmonogram, gdyż nieregularność powoduje chaos w życiu Vaty, a zbyt późne i nieregularne godziny spania sprzyjają stanom lękowym. Vata to ruch, a komuś, kto cały czas jest w ruchu, trudno się uspokoić i zasnąć ot tak. Dlatego praktyki relaksacyjne również będą bardzo pomocne, np. aromaterapia z użyciem olejków eterycznych, np. z lawendy, medytacja, masaż całego ciała ciepłym olejem sezamowym lub przynajmniej masaż stóp z dodatkiem olejku rozgrzewającego, np. imbirowego lub cynamonowego. A potem? Chyc do łóżka, w ciepłych skarpetach, jeśli są potrzebne, pod ciepłą kołdrę.

Rytuały na dzień dobry: Wstawaj najlepiej o 6:00. O tej godzinie zaczyna się cykl dominacji Kapha – to czas spokoju i stabilności, a takie warunki sprzyjają łagodnemu rozpoczęciu dnia. Rutynę wstawania warto zachować również w dni wolne od szkoły i pracy.

Rytuały w ciągu dnia: W ciągu dnia popijaj ciepłą wodę, która świetnie nawilża suchą z natury Vatę. Staraj się jeść ciepłe posiłki o stałych porach i ustal w miarę przewidywalny plan dnia – to pomoże Ci utrzymać równowagę energetyczną i uniknąć chaosu. Włącz do swojej codzienności umiarkowaną, regularną aktywność fizyczną, jak spacery, joga czy rekreacyjna jazda na rowerze. Pamiętaj o odpoczynku i relaksie – krótkie przerwy na medytację lub głębokie oddychanie mogą pomóc Ci zredukować stres i poprawić koncentrację. Nie forsuj się, aby uniknąć drastycznego spadku energii.

Dlaczego Pitta ma problemy ze snem?

Osoby typu Pitta to ambitni realizatorzy, nieustępliwi zdobywcy, ludzie, którzy raz się rozpędziwszy, są nie do zatrzymania. Umysł zdrowej Pitty działa jak sprawnie naoliwiony mechanizm, gdyż każdy pomysł jest jak paliwo zasilające jej ambicje. Podczas gdy u Vaty myśli kłębią się i plączą, u Pitty są „uczesane”.

Wieczorem, gdy zapada cisza, Pitta często odczuwa przypływ energii. Fala twórczości i determinacji sprawia, że trudno jej myśleć o spaniu. Ambitne cele, dążenie do realizacji kolejnych projektów oraz pragnienie bycia lepszą wersją siebie czy osiągania sukcesów zawodowych mogą skutecznie utrudniać zaśnięcie. Towarzyszący temu stres, związany z niedokończonymi zadaniami lub poczuciem, że nie dała z siebie 100%, może wywoływać dodatkowe napięcie, uczucie gorąca, a nawet prowadzić do podwyższenia temperatury ciała.

Jeśli jednak Pitta nie podda się tej energii i położy się spać przed 22:00, nadal może odczuwać dyskomfort. Problemy trawienne, na które często cierpi, mogą powodować trudności z zaśnięciem. Treść żołądkowa, która czasem cofa się do przełyku podczas przyjmowania pozycji leżącej, może prowadzić do nieprzyjemnych objawów zgagi lub refluksu. Podobnie jak u Vaty, dieta ma duże znaczenie dla Pitty. Pitta powinna unikać pikantnych i ostrych smaków oraz zwracać uwagę na czynniki zewnętrzne, takie jak światło, dźwięki i temperatura otoczenia.

Jesteś Pittą? Odkryj ajurwedyjskie sekrety na lepszy sen.

Rytuały przed snem: Staraj się kłaść spać około 22:00, by zapewnić organizmowi odpowiedni odpoczynek. Kolację jedz około 3 godziny przed pójściem do łóżka. Powinna być lekka, ale odżywcza, a najlepiej ochładzająca, by nie rozgrzewać organizmu, bo jako Pitta masz największe tendencje do przegrzewania ze wszystkich dosh. Staraj się unikać podjadania przed snem, nawet jeśli pokusa wieczornego przekąszenia czegoś jest silna, zwłaszcza gdy wieczór się przeciąga. Wieczorne podjadanie to nie tylko efekt w postaci dodatkowych kilogramów, ale również problemy trawienne, takie jak np. zgaga.

Jeśli Pitta przegapi właściwą godzinę na położenie się spać, czyli około 22:00, może odczuwać problemy z zasypianiem, szczególnie przy jednoczesnym spożywaniu alkoholu lub jedzenia tłustego, pikantnego i kwaśnego, które może nasilać zgagę i refluks. Ważne jest również, by unikać pracy oraz intensywnych ćwiczeń w godzinach wieczornych, ponieważ mogą one podnosić temperaturę ciała, co również utrudnia zaśnięcie. Zamiast tego dobrym nawykiem przed snem jest relaksujący, ochładzający masaż olejem kokosowym, który pomoże uspokoić ciało i umysł, a także wietrzenie sypialni.

Rytuały na dzień dobry: Dzień zaczynaj o godzinie 5:30-6:00. Możesz wykorzystać lekkość Vaty (która dominuje od godziny 2:00 do 6:00 rano) i przejść w okres Kaphy po godzinie 6:00, co pozwoli Ci spokojnie rozpocząć dzień. Poranne ćwiczenia pomogą Ci pobudzić ciało, ale staraj się, aby nie były zbyt intensywne, żeby nie przegrzać się od samego rana.

Rytuały w ciągu dnia: Regularność jest dla Ciebie dość istotna szczególności w kwestii pór posiłków. Głodna Pitta może być bardzo rozdrażniona, więc staraj się jeść mniej więcej co 4 godziny. Główny posiłek, czyli obiad, powinien przypadać między godziną 12:00 a 14:00, gdy w rytmie dobowym dominuje energia Pitta (czyli taka sama, jak Twoja dominująca dosha), a agni (siła trawienna) jest najsilniejsza. Dzięki temu łatwiej strawisz zjedzone danie i przyswoisz składniki odżywcze, zwłaszcza jeśli masz problemy trawienne.

Pamiętaj o umiarze – Pitta zawsze ma najdłuższą listę rzeczy do zrobienia. Wiesz przecież, prawda? Wiesz również, że gdy przystąpisz do realizacji zadań, trudno Cię zatrzymać. Możesz zapominać o jedzeniu, odpoczynku, a nawet o pójściu spać. Kluczowym elementem jest odpuszczanie i nie zamartwianie się tym, co jeszcze nie zostało zrobione. Niektóre sprawy możesz przełożyć na kolejny dzień, a z innych zrezygnować lub delegować je komuś innemu.

Przydatną praktyką w ciągu dnia może okazać się medytacja oraz pranajama o charakterze ochładzającym, np. shitali pranajama, która pomoże Ci pozbyć się nadmiaru ciepła z ciała i korzystnie wpłynie na oczy – zmysł szczególnie ważny dla doszy Pitta.

Dlaczego Kapha ma problemy ze snem?

Osoby o konstytucji Kapha rzadko skarżą się na problemy związane ze snem, co nie znaczy, że nie mają ich wcale. W ich przypadku są one jednak nieco innej natury niż u Vaty i Pitty. Co więcej – jak się zaraz przekonasz problemy te wpływają na inne osoby, szczególnie te o doshach Vata i Pitta.

Jak tylko Kapha usłyszy, że pora spać, zmierza prosto do łóżka i  żadne kreatywne pomysły Vaty ani ambitne cele Pitty nie są w stanie jej zatrzymać. Kaphy zwykle zasypiają bez trudu. Można powiedzieć, że śpią jak kamień. I w tym szkopuł. Ze względu na charakterystykę swojej prakriti osoby te gromadzą w ciele śluz. W nocy objawia się to najczęściej zatkanym nosem. A kiedy Kapha nie może oddychać przez nos – oddycha ustami, wydając dziwne dźwięki przypominające parowóz  (to moje skojarzenia). Śpiącej obok Vacie lub Picie jeszcze bardziej utrudnia to nocny wypoczynek.

I choć wydawałby sie, że nie może być gorzej, jeszcze jeden problem Kaphy, z którego ona nie zdaje sobie sprawy , bo twardo śpi, na Vatę i Pittę wpływa dobitniej niż dźwięki parowozu. To … o zgrozo chrapanie. Kaphie jednak odgłosy chrapania nie przeszkadzają. Osoba o tej konstytucji niestety tylko z pozoru śpi najlepiej ze wszystkich dosh. Sen, w którym występują problemy z oddychaniem nie jest snem jakościowym. Rano ciężko ją dobudzić.  Poza tym po wstaniu z łóżka potrzebuje czasu na wejście w dzień, a podczas dnia zwykle jest ospała i szuka miejsce, w którym mogłaby uciąć sobie drzemkę.

Jesteś Kaphą? Odkryj ajurwedyjskie sekrety na lepszy sen.

Rytuały przed snem: Kolację jedz 3 godziny przed snem. Powinna być lekka, taka, która nie obciąży trawienia, ponieważ sen to pora odpoczynku również dla układu trawiennego. Jeżeli nie zdążysz strawić tego, co wieczorem zjadłaś,  w perspektywie czasu i powtarzania się takiej sytuacji zauważysz dodatkowe kilogramy, które u Kaphy dość szybko dają o sobie znać.

Unikaj przekąsek i produktów wzmagających produkcję śluzu, takich jak nabiał, cukier czy żywność przetworzona. Używaj dobrze wyprofilowanej poduszki do spania, która unosi Twoją głowę i sprzyja łatwiejszemu oddychaniu dzięki zmianie pozycji ciała.

Rytuały na dzień dobry: Wstawaj przed wschodem słońca , nawet w weekendy i dni wolne. Choć może Ci się to wydawać w tym momencie absurdalne, najlepsza pora na wstawanie dla osób z doshą Kapha to 4:00–6:00 rano. Na początku może być trudno, jednak z czasem zauważysz, że wstając wcześniej, możesz skorzystać z energii Vaty, która dominuje w tych godzinach. A Vata to ruch, energia, czyli to, czego o poranku bardzo potrzebujesz, by zredukować ciężkość i ospałość charakterystyczną dla Kaphy.

Praktykuj również zabieg garshana, czyli szczotkowanie ciała na sucho, aby pobudzić krążenie krwi i limfy, co pomoże Ci zwalczać uczucie ciężkości.

Rytuały w ciągu dnia: Dbaj o regularną aktywność fizyczną w ciągu dnia, zaczynając już od rana. Ćwiczenia pobudzą Twoje krążenie, zwiększą energię i wpłyną na dobre samopoczucie. Może to być joga, spacer lub bardziej intensywne ćwiczenia, podczas których się spocisz, oczyszczając tym samym swoje ciało z toksyn.

Choć masz naturalną tendencję do ospałości, unikaj drzemek w ciągu dnia, ponieważ wzmagają one jeszcze bardziej ociężałość i stagnację, a w dłuższej perspektywie mogą zaburzać rytm dobowy i prowadzić do problemów ze snem. Niestety, drzemki, choć dla Vaty dość niewinne, u Kaphy mogą zaostrzać problemy z zastojami limfatycznymi i sprzyjać otyłości. Wbrew pozorom, zamiast dodawać energii, będą ją osłabiać, prowadząc do uczucia zamglenia umysłowego i rozleniwienia. Jeśli więc chcesz uniknąć takiego stanu i lepiej spać, ruszaj się i bądź aktywna.

Na początku może Ci się wydawać, że wprowadzenie wszystkich tych zaleceń jest trudne i czasochłonne, ale nie zniechęcaj się. Każda zmiana wymaga czasu. Nie musisz wprowadzać ich wszystkich na raz, stopniowo wdrażane i praktykowane na pewno pozwolą Ci odczuć zmianę. W dłuższej perspektywie będą miały pozytywny wpływ na Twój codzienny rytm, poprawiając jakość życia i snu. Po pewnym czasie zorientujesz się, że te nowe rytuały naturalnie wpisały się w Twoją codzienność, stając się integralną częścią stylu życia. Ciesz się procesem, daj sobie czas na adaptację, obserwuj, jak zmienia się Twoje życie i jak coraz lepiej śpisz.

ajurweda na bezsenność bezsenność naturalne sposoby na bezsenność